راهنمای نصب لوله تکجداره پلی اتیلن

لوله پلی اتیلن قابلیت انتقال آب آشامیدنی، فاضلاب، موادشیمیایی،دوغاب و پسماندهای خطرناک و گازهای فشرده را دارند.امروزه استفاده از لوله های پلی اتیلن در شبکه های آبرسانی رو به رشد بوده و مديران پروژه هاي اجرائي در اکثر مواقع لوله‌های پلی اتیلن را جایگزین انواع دیگر لوله‌ها نموده‌اند .استحکام و دوام و روش نصب آسان لوله پلی اتیلن واتصالات پلي اتيلندر اين تصميم گيري مدیران اجرایی بسيار موثر بوده است.

1.    برش لوله

2.    تمیز کردن لوله و متعلقات

3.    نصب لوله و متعلقات

4.    نصب شیرآلات و متعلقات

5.    پشت بندها و مهارهاي بتني

6.    خاکريزي مقدماتي روي لوله هاي نصب شده

7.    تمیز نمودن خطوط لوله

8.    آزمايش هيدرواستاتيک خطوط لوله نصب شده

9.    نتیجه آزمایش

10.تکميل خاکريزي روي لوله هاي نصب شده

11.ساير مشخصات فني عمومي لوله هاي پلي اتيلن

1-برش لوله

در لوله گذاري با استفاده از لوله هاي پلي اتيلن، مواردي پديد مي آيد که به قطعه لوله کوتاه تر از شاخه لوله هاي موجود نياز پيدا شود.در اين موارد، بايد با بريدن قسمتي از طول شاخه موجود، قطعه لوله مورد نظر را ساخت. برش لوله بايد به طريقي انجام شود که سر لوله هاي حاصل از برش، کامل و سالم بوده و آسيبي به لوله وارد نيايد.

مقطع برش لوله، بايد کاملاً عمود بر محور لوله باشد. براي برش لوله، نبايد از اره دندانه درشت (اره نجاري) استفاده کرد. استفاده از اره دستي دندانه ريز (آهن بر)، فقط براي برش لوله هاي پلي اتيلن تا قطر 100 ميليمتر مجاز است.براي برش لوله هاي بزرگتر، بايدحسب مورد، از ماشين ها و ابزارهاي مخصوص برش لوله هاي پلاستيکي استفاده شود. هنگام برش، براي ثابت نگهداشتن لوله، نبايد از گيره استفاده شود، زيرا عمل گيره، باعث جمع شدن لوله و آسيب جداره آن در محل گيره مي شود.در کار با ماشين برش با ابزار مخصوص لوله پلي اتيلن، لازم است دستورالعمل و توصيه هاي سازنده تجهيزات مزبور درباره نحوه استفاده از اين تجهيزات و نکات ايمني، کاملاً رعايت شود.

براي برش لوله، بايد از دستگاه هايي استفاده شود که حداقل براده و تراشه را در محل ايجاد کند. پس از اتمام برش، لازم است با استفاده از سوهان مناسب، سطح برش را کاملاً مسطح کرده و تمام براده و تراشه را جدا کرد تا آماده براي جوش لب به لب شود.

2-تميز کردن لوله و متعلقات

قبل از نصب، داخل و خارج سر ساده هر يک از شاخه هاي لوله و سر متعلقات، بايد با پارچه خشک و کاملاً تميز شود.

3-نصب لوله و متعلقات

پيمانکار موظف است با رعايت کليه موارد قبلي، لوله هايي که بايد داخل ترانشه نصب شوند را به تعداد شاخه و در اقطار مورد نياز و حسب مورد، متعلقات مربوط را با نظر و تأييد مهندس مشاور تعيين کرده و در کنار ترانشه، به ترتيبي که بايد نصب شوند، ريسه نمايد.اتصال هاي جوشي لب به لب لوله ها و متعلقات بايد در خارج ترانشه انجام شود. براي تأمين اين منظور، بايد پيمانکار الوارهايي به ضخامت، عرض و طول مناسب به تعداد کافي تهيه کرده و در کارگاه آماده داشته باشد. اين الوارها، بايد به فواصل معين روي ترانشه و در جهت عمود بر امتداد ترانشه، به نحوي گذاشته شوند که کاملاً در يک تراز باشند. سپس، شاخه لوله هاي پلي اتيلن را که قرار است به يکديگر جوش داده شوند، بايد به صورتي گذاشته شوند که محور هر دو شاخه لوله در محل اتصال در يک امتداد بوده و زير هر شاخه لوله، تعداد کافي الوار به فواصلي قرار داده شود که مانع از انحناي شاخه لوله بر اثر وزن خود گردد. ابعاد، تعداد و فواصل الوارها، بستگي به قطر، طول و وزن شاخه لوله هايي خواهد داشت که قرار است در مسير مورد نظر نصب شوند. در هنگام انتقال لوله و متعلقات به روي الوارهاي مذکور، بايد دقت شود که هيچ گونه مواد زايد، داخل لوله و متعلقات نشده باشد.پس از اينکه هر شاخه لوله و هر يک از متعلقات در جاي خود روي الوارها گذاشته شد، بايد بلافاصله مورد بازديد قرارگرفته و اطمينان حاصل گردد که داخل لوله تميز و عاري از اشياي خارجي است.

پيمانکار مي تواند باتوجه به شرايط محلي و امکانات خود، عمليات لوله گذاري در مسير مورد نظر را به چند قطعه تقسيم کرده و تعداد شاخه لوله و متعلقاتي را که در نظر دارد در هر قطعه به يکديگر متصل کند، همراه با ابعاد، تعداد و فواصل الوارها را تعيين کرده و پس از اخذ تأييد مهندس مشاور ملاک عمل قرار دهد.

   براي تسهيل کار با دستگاه مخصوص جوش لب به لب، پيمانکار مي تواند به طور موقت، قطعه الوار بزرگتري روي ترانشه در محل اتصال دو شاخه لوله قرار داده و دستگاه مخصوص جوش لب به لب را روي اين الوار مستقر کند.عمليات اتصال بايد از يک طرف مسير شروع شده و اتصالي ها به ترتيب، يکي پس از ديگري انجام شوند، تا تمام اتصالي لوله ها و متعلقاتي که در يک مسير نصب مي شوند، برقرار گردد.شاخه لوله ها و متعلقاتي که به شرح فوق به يکديگر متصل و يکپارچه مي شوند، يک قطعه از خط لوله را تشکيل مي دهند که بايد به آرامي در ترانشه قرار داده شود. براي تأمين اين منظور بايد از ماشين آلات مناسب که در فواصل معيني در طول اين قطعه خط لوله قرار داده شده، استفاده شود و در مقابل هر دستگاه ماشين، قطعه خط لوله را با استفاده از تسمه اي که از زير لوله عبور کرده و به چنگک جرثقيل وصل شده، آويزان کرد. در اين حالت، جرثقيل ها لوله ها را بالا برده تا قطعه خط لوله را از الوارها جدا سازد و الوارها آزاد شوند.سپس الوارها را بايد يکي پس از ديگري از زير قطعه خط خارج نموده و با استفاده از جرثقيل، قطعه خط لوله را به آرامي درکف ترانشه قرار داد. در نظر باشد به انتهاي شاخه لول هاي از مرحله بعدي عمليات، اتصال داده شود، نبايد انتهاي قطعه خط لوله را در داخل ترانشه قرار داد، بلکه انتهاي اين قطعه خط لوله بايد بر روي الواري که روي ترانشه گذاشته شده است، باقي بماند و عمليات اتصال قطعه بندي خط لوله، نظير قطعه قبلي انجام شود. خارج نگهداشتن انتهاي يک قطعه خط لوله به شرحي که اشاره شد، زماني ميسر است که طول قطعه خط لوله مورد نظر و قطر لوله در حدي باشد که قطعه خط لوله، انعطاف کافي براي خم شدن داشته باشد. در لوله هاي به قطر کوچک و وزن نسبتاً کم، ممکن است به جاي استفاده از ماشين، قطعه خط لوله را به کمک چند کارگر که هر يک تسمه اي را که از زير لوله عبور کرده است در دست دارند، به آرامي در داخل ترانشه قرار داد.

4-نصب شيرآلات و متعلقات

چنانچه اتصال شيرآلاتي که براي نصب درخط لوله پلي اتيلن درنظر گرفته شده از نوع فلنجي باشد. نصب اين نوع شيرآلات عيناً نظير نصب شيرآلات در خطوط لوله فشاري ديگر مي باشد. در صورتي که اتصالي اين شيرالات از نوع ديگري باشد در آن صورت مي توان از تبديل پلي اتيلني که اين اتصالي را تبديل به اتصالي فلنجي مي کند استفاده کرد.

5-پشت بندها و مهارهاي بتني

پشت بندها و مهارهاي بتني خطوط لوله پلي اتيلن فشاري، عيناً نظير پشت بندهاي ساير خطوط لوله فشاري است.

6-خاکريزي مقدماتي روي لوله هاي نصب شده

قبل از آنکه آزمايش هيدرواستاتيک خطوط لوله نصب شده آغاز شود، لازم است اطراف و روي لوله با خاک مناسب پر شده ومتراکم گردد، تا خط لوله در جاي خود ثابت مانده و بر اثر فشار داخلي ضمن انجام آزمايشات، از جاي خود تکان نخورد. نظر بر اينکه هنگام آزمايش هيدرواستاتيک خط لوله لازم است تمام اتصالات در محل شيرآلات و متعلقات قابل رؤيت باشند تا در صورت نشت آب از آن بتوان محل نشت را به آساني پيدا کرد. لذا خاکريزي قبل از انجام آزمايش هيدرواستاتيک بايد طوري انجام شود که اتصال ها و متعلقات و شيرآلات قابل رؤيت باشند. خاکريزي که بدين ترتيب انجام گرفته، خاکريزي مقدماتي ناميده مي شود. پيمانکار موظف است قبل از انجام خاکريزي مقدماتي، محل تمام اتصال ها و متعلقات و شيرآلات را به مهندس مشاور اعلام کند تا مهندس مشاور با در نظر گرفتن آن و توجه خاص به نوع اتصال ها، شيرآلات و متعلقات، محل هايي از خط لوله را که اجازه مي دهد زير پوشش خاکريزي مقدماتي قرار گيرند، تعيين کرده و به پيمانکار ابلاغ کند. مهندس مشاور اين محل ها را طوري تعيين خواهد کرد، که بدنه هر شاخه لوله زير خاکريز مقدماتي قرار گيرد، ولي اتصالي هاي آن خارج از خاکريز مقدماتي باشد.در خاکريزي مقدماتي، لازم است نکات مربوط به نوع بسترسازي که براي خط لوله عمليات موضوع پيمان تعيين شده است،رعايت گردد.خاکريزي مقدماتي تا آنجا که با لوله تماس دارد، بايد با همان مصالحي انجام شود که در لوله هاي پي.وي.سي براي خاکريزي زير و اطراف لوله تعيين شده است. بقيه خاکريزي مقدماتي نيز بايد مطابق مشخصات طرح انجام شود.خاکريزي مقدماتي بايد اطراف لوله را پر کرده و در چند لايه به طور يکنواخت انجام شود. حداقل ارتفاع خاکريزي مقدماتي روي تاج لوله 30 سانتيمتر و در شرايط خاص، اين مقدار حداقل با توجه به مشخصات طرح و تمهيدات لازم، قابل اجرا خواهد بود.

7-تميز نمودن خطوط لوله

شستشوي سراسري خط لوله بايد پس از اتمام آزمايش و ضدعفوني، با آب پاک داراي کلر با غلظت تزريق به آب شرب انجام شود. براي اين منظور بايد از آب مشابه آب مشروب شهري با کنترل و تنظيم مقدار کلر آن از منبع تغذيه استفاده شود.مقدار کلر آب مورد استفاده براي شستشوي سراسري حتي الامکان سه گرم در مترمکعب بوده،ولي هيچ گاه نبايد از يک گرم در مترمکعب کمتر شود. ضمناً با توجه به وجود آب با غلظت زياد کلر در خط ضدعفوني شده، شستشوي سراسري خط حتي الامکان بلافاصله و حداکثر ظرف مدت 24 ساعت پس از اتمام آزمايش سراسري و ضدعفوني نمودن خط لوله انجام پذيرد. شستشوي سراسري خطوط لوله مي تواند با ضدعفوني نمودن خط ادغام شود. براي اين منظور، پس از اتمام مراحل ضدعفوني کردن خطوط لوله و شبکه هاي آبرساني، مي توان با افزودن آب با غلظت کلر بسيار کم و يا بدون کلر، غلظت کلر را در آب مصرفي براي ضدعفوني نمودن خطوط لوله کاهش داده و به تدريج به خطوط و شبکه هاي در دست بهره برداري هدايت نمود. در اين حالت،از صدمات احتمالي وارده به محيط زيست ناشي از تخليه آب با غلظت کلر زياد اجتناب مي شود ولي بايد دقت کافي نمود که تزريق آب با غلظت کلر خيلي زياد به خطوط در دست بهره برداري، بسيار تدريجي صورت گرفته و از وارد آمدن شوک ناگهاني به آنها خودداري شود.

8-آزمايش هيدرواستاتيک خطوط لوله نصب شده

   در آزمايش هيدرواستاتيک لوله هاي پلي اتيلن، علاوه بر مواردمشابه براي لوله هاي پي.وي.سي، حساسيت جهت خروج کليه هواي محبوس شده در خط لوله الزامي است. علت اين امر، وجود خاصيت ويسکوالاستيک در اين لوله ها است. بدين معني که بعد از اعمال فشار داخلي، در جدار لوله خزش ايجاد شده و بنابراين فشار داخلي تغيير خواهد نمود.وقتي که لوله پلي اتيلن تحت فشار آزمايش قرار گرفت و پمپ تأمين فشار متوقف شد، فشار به تدريج در داخل لوله کاهش مي يابد. حتي در مورد يک قطعه لوله که صددرصد آببند باشد، به علت خاصيت ويسکوالاستيک لوله و خزش لوله، اين تقليل فشار به وجود خواهد آمد.اين تقليل فشار به صورت غيرخطي است، يعني در شروع کار، مقدار افت فشار بيشتر و به تدريج ثابت خواهد شد.

فشار آزمايش حداکثر 5/1 برابر فشار اسمي خط لوله مي باشد، ولي ممکن است در شرايط خاص، مهندس مشاور اين مقدار را تا 5/1 برابر فشار کار خط لوله کاهش دهد. لوله هاي پلي اتيلن بايد در طول هايي متناسب با قطر و شرايط محلي مورد آزمايش قرار گيرند. طول لوله تحت آزمايش در لوله هاي اقطار کوچک در حدود800  متر و در لوله هاي با قطر بيشتر، کمتر از مقدار فوق توصيه مي شود.

چنانچه گرماي لوله پلي اتيلن بيش از 30 درجه سانتيگراد باشد، نبايد آن را مورد آزمايش هيدرواستاتيک قرار داد.

9-نتيجه آزمايش

-بعد از قطع تلمبه زني به داخل خط لوله تحت فشار و پس از مدت يک ساعت، در صورتي نتيجه آزمايش مورد قبول خواهد بود که مقدار آبلازم براي تأمين فشار به مقدار اوليه، از مقدار 3 ليتر در هر کيلومتر خط لوله به ازاي هر 25ميليمتر قطر داخلي لوله و براي هر 3 اتمسفر فشار تست در24ساعت تجاوز نکند.

-مدت زمان آزمايش بايد در زمان تهيه لوله از کارخانه سازنده نيز استعلام شده باشد.

-اگر افت فشار در طول زمان آزمايش قابل توجه بوده و عملاً نشت آبي ملاحظه نشود، به معني اين است که مقدار هواي محبوس شده در خط لوله زياد بوده که بايد نسبت به تخليه اين هوا، اقدام و مجدداً نسبت به آزمايش هيدرواستاتيکي لوله اقدام نمود.

-چنانچه در حين آزمايش، مقدار نشت غيرمجاز نشان داده شود، ابتدا متعلقات مکانيک و سپس جوشهاي پلي اتيلن، بايد مورد کنترل قرار گيرند و پس از رفع اشکالات، نسبت به انجام آزمايش مجدد اقدام نمود.

-پس از انجام آزمايش، فشار داخل لوله بايد به تدريج کاهش داده شود تا به شرايط پيش از آزمايش برسد.

چنانچه به هر دليل، آزمايش مجدد مورد نظر باشد، بايد فاصله زماني مناسبي بين دو آزمايش در نظر گرفت. اين فاصله در هر صورت نبايد از 5 برابر مدت زماني که لوله تحت آزمايش بوده است کمتر باشد.

10-تکميل خاکريزي روي لوله هاي نصب شده

پس از اتمام آزمايش هيدرواستاتيک خطوط نصب شده و رفع نواقص، چنانچه خطوط نصب شده مورد قبول مهندس مشاور واقع گردد، پيمانکار اجازه داردکه عمليات خاکريزي داخل ترانشه را ادامه داده و تکميل نمايد، به طوري که ترانشه با خاک پرشده و خاکريزي حاصل در حد مطلوب متراکم شود.

پيمانکار پس از اخذ اجازه مهندس مشاور، موظف است با رعايت نکات مشروح در زير، اقدام به خاکريزي تکميلي بنمايد:

1-قسمت هايي از خط لوله در محل اتصال ها و شيرآلات که براي انجام آزمايش هيدرواستاتيک باز نگهداشته شده، با خاک مرغوب نظير آنچه که در مورد خاکريزي مقدماتي تعيين شده، خاکريزي و متراکم گردد.

2-با خاک مرغوب و مورد قبول مهندس مشاور، عمليات خاکريزي در داخل ترانشه را در لايه هاي به ضخامت 15 سانتيمتر ادامه داده و هر لايه را تا حد 90 درصد پروکتور، متراکم کند تا اينکه رقوم سطح حاصل از اين خاکريزي نهايي به حدي برسد که مهندس مشاور با توجه به نوع و مشخصات لايه هاي روسازي، تعيين کرده است. منظور از لايه هاي روسازي، پوششي از مصالح مناسب (نظير آسفالت، بتن، سنگفرش) است که روي سطح تمام شده خاکريزي داخلي ترانشه بايد اجرا شود تا رقوم حاصل از آن، برابر رقوم معبر يا خيابان گردد.

3-پيمانکار مي تواند براي متراکم کردن خاکريزي هاي نهاييداخل ترانشه، به جاي استفاده از روش تخماق کوبي ، تراکم مورد نظر را از طريق غرقاب کردن ترانشه به دست آورد، مشروط بر اين که در اين باره، تأييد و اجازه مهندس مشاور را اخذ کرده باشد. در اين موارد، ضخامت لايه هاي خاکريزي تکميلي داخل ترانشه مي تواند از 15 سانتيمتر بيشتر باشد.

4-در مواردي که خط لوله موضوع عمليات پيمان در گذرگاهي نصب شده باشد که در معرض تردد وسايل نقليه سنگين باشد،ضخامت پوشش خاکي لوله (از روي تاج لوله تا زير لايه هاي روسازي گذرگاه) نبايد از 60 سانتيمتر کمتر باشد. ولي درمواردي که گذرگاه محل تردد وسايل نقليه سبک است، حدود 30 تا 45 سانتيمتر پوشش خاکي روي لوله نيز کافي خواهد بود، مشروط بر آن که از نظر عمق يخبندان نيز کنترل هاي لازم صورت گرفته باشد.

-11ساير مشخصات فني عمومي لوله هاي پلي اتيلن